Prószy cichutko śnieg
Grudziądzka kolęda.
W ramach 500-lecia Reformacji w Grudziądzu została przypomniana kolęda ks. Eduarda Ebela (1839-1905). Pochodził ze Starogardu Gdańskiego, studiował teologię i filologię na uniwersytecie w Królewcu. Czując powołanie do pracy w dziełach miłosierdzia, parę lat spędził jako praktykant w Rauhes Haus w Horn koło Hamburga, fundacji opiekującej się opuszczonymi dziećmi, a także w królewieckim diakonacie. Po drodze był duszpasterzem niemiecko-francuskiego zboru w Bejrucie w Libanie, pozostając na zawsze miłośnikiem Orientu, potem w wiejskim zborze w Skowronach koło Pasłęka. Najdłużej, bo w latach 1872-1904 był związany z Grudziądzem. Objął etat proboszcza „okręgu starorynkowego” (I proboszcza) parafii w Grudziądzu. Poślubił Annę Roethe, córkę Gustava Roethego st., wydawcy najpopularniejszej miejscowej niemieckiej gazety „Der Gesellige”. Piastował urząd zastępcy efora (superintendenta) ewangelickiej diecezji chełmińskiej i w latach 1901-1903 superintendenta, był członkiem synodu generalnego i Rady Synodalnej. Należał do Unii Pozytywnej – stronnictwa kościelnego podkreślającego silny związek z tronem cesarskim, a także był prezesem Grudziądzkiego Towarzystwa Biblijnego. Na okres jego urzędowania przypadają wielkie parafialne inwestycje, z nowym kościołem (1898) i cmentarzem (1894) na czele. Po przejściu na emeryturę w 1904 r. ks. Ebel opuścił Grudziądz i osiadł w Halle (Saale), gdzie wkrótce zmarł. W grudziądzkim kościele przy ul. Mickiewicza został uczczony tablicą pamiątkową (nie zachowała się do współczesnych czasów ).
W 1885 r. opublikował opracowanie historii grudziądzkich ewangelików, wydał broszurę poświęconą kwestii socjalnej. Był również poetą, Poezje zebrane (Gesammelte Gedichte) zostały wydane w Grudziądzu na Gwiazdkę 1895 r. Już dawno uległy zapomnieniu poematy sławiące cesarstwo i historię Prus, także i te poruszające wątki grudziądzkie i reminiscencje pobytu na Bliskim Wschodzie. Próbę czasu przetrwał zadziwiająco dobrze jeden, jedyny krótki utwór, sentymentalna kolęda – a mówiąc dokładniej pieśń adwentowa, wyrażająca uczucia związane z oczekiwaniem na przyjście Dzieciątka. Została napisana dla dzieci, w oryginale nazwana Weihnachtsgruss (Świąteczne życzenia), spotyka się czasem określenie Wintergruss (Zimowe pozdrowienia), lecz powszechnie znana jest jako Leise rieselt der Schnee (Cichutko prószy śnieg), jest śpiewana i grana w różnych językach i krajach świata.
Śpiewana przez rzymskich katolików i protestantów, występuje w niezliczonej ilości aranżacji instrumentalnych, nawet w wersji choreograficznej, popularna jest w krajach anglojęzycznych, znana w języku rosyjskim, włoskim, ale także w zupełnie nieporównywalnej pod względem klimatycznym Indonezji! Ktoś zauważył, że pod względem ilości znanych aranżacji, z kolęd niemieckojęzycznych wyprzedza ją jedynie Cicha noc ks. Josepha Mohra. Występuje także w kilku współczesnych wersjach polskich (Cicho pada śnieg; Cicho prószy już śnieg i in.). W 1990 r. kolęda trafiła – jako obrazek zainspirowany jej treścią, a na odwrocie złotymi zgłoskami zapisany tekst wiersza Ebela – na ozdobny bożonarodzeniowy talerz porcelanowy znanej niemieckiej firmy Rosenthal AG, zaprojektowany przez duńskiego artystę Bjørna Wiinblada. Co warto podkreślić, na całym świecie jest kojarzona z osobą autora i z Grudziądzem. Prawdę mówiąc, nie wiadomo, kto i kiedy skomponował melodię, niekiedy przypisywaną autorowi słów, jednak nic nie wiemy o jego zdolnościach muzycznych. Czasem jest określana jako „ludowa”. Początkowe takty są bliskie, o stulecie starszemu, tanecznemu utworowi Musette niemieckiego kompozytora Daniela Gottloba Türka (1750-1813), jednak na tym podobieństwo się kończy. Tantiemy z praw autorskich aż do 1955 r. otrzymywała córka pastorostwa – i to zapewne stało się przyczyną, że pomimo ogromnej popularności, utwór nie znalazł się w śpiewnikach kościelnych, choć dziś pojawia się w bardzo wielu publikacjach okolicznościowych związanych ze Świętami Bożego Narodzenia. Korzystając z popularności melodii, były pod nią podkładane zupełnie inne parodiujące teksty, od polityki po kulturę uczniowską. Możemy tylko przypuszczać, że pierwsze wykonanie pieśni mogło mieć miejsce jeszcze w starym grudziądzkim kościele Fryderykowskim na Rynku, zaś koordynatorem strony muzycznej mógł być Paul Aust, organista w latach ok. 1870-1902 i kierownik chóru parafialnego, niestety na dziś dowodami nie dysponujemy. Niemiecki tekst brzmi następująco:
Eduard Ebel, Leise rieselt der Schnee (Weihnachtsgruss. Ein Kinderlied)
Leise rieselt der Schnee,
Still und starr liegt der See,
Weihnachtlich glänzet der Wald:
Freue Dich, Christkind kommt bald.
In den Herzen ist’s warm,
Still schweigt Kummer und Harm,
Sorge des Lebens verhallt:
Freue Dich, Christkind kommt bald.
Bald ist heilige Nacht;
Chor der Engel erwacht;
Horch’ nur, wie lieblich es schallt:
Freue Dich, Christkind kommt bald.
W języku polskim grudziądzką kolędę można oddać następująco (niestety, interpretacja traci kunsztowną grę znaczeń, z kolei dosłowny przekład gubi rym i rytm oryginału):
Eduard Ebel, Prószy cichutko śnieg (Świąteczne życzenia. Piosenka dla dzieci)
Prószy cichutko śnieg,
Spokojny jeziora brzeg,
Świątecznie las się dziś skrzy:
Dzieciątko jest już u drzwi.
Błogo w sercach jest nam,
Odeszły troski i żal,
Mijają udręki dni:
Dzieciątko jest już u drzwi.
Święta nadchodzi noc,
Anielski już słychać głos,
Posłuchaj, jak słodko brzmi:
Dzieciątko jest już u drzwi.
Tekst: pastor Eduard Ebel, Grudziądz 1895 (tyt. oryg. Weihnachtsgruss. Ein Kinderlied)
Muzyka: autor nieznany
Spolszczył: Jerzy Domasłowski, Poznań 2024
Kolęda została na nowo opracowana muzycznie przez p. Jagodę Mielewczyk i przygotowana na III edycję Kolędowej Mocy w Grudziądzu (więcej informacji: www.KoledowaMoc.pl). Premierę miała 4 grudnia 2024 r. na rynku miejskim w Grudziądzu. Przypomniana została po prawie 100 latach w wykonaniu chóru The G Singers.
tekst: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Grudziądzu, Jerzy Domasłowski
