Festiwal Cithara Sanctorum Silesia
Zapraszamy na koncerty
Festiwal Cithara Sanctorum Silesia, który odbędzie się na terenie Śląska Cieszyńskiego, to nowa idea prezentacji muzyki we wnętrzach sakralnych w kontekście historycznym ziemi cieszyńskiej i w odwołaniu do tradycji zbioru śpiewów nabożnych i kościelnych „Cithara Sanctorum” od którego festiwal bierze nazwę, a którego autor, Jerzy Trzanowski, urodził się w Cieszynie. Ambitna i interesująco dobrana muzyka nawiązuje do tradycji ziemi śląskiej i jej związków z tą postacią, zwaną bardem trzech narodów (Polski, Czech, i Słowacji), a czasem również słowiańskim Lutrem.
Główną ideą, wyróżniającą ten festiwal spośród innych, jest czerpanie z tradycji muzycznej kościoła ewangelicko-augsburskiego. Ks. Jerzy Trzanowski (1592–1637), duchowny na Śląsku Cieszyńskim, wybitny pisarz religijny pozostawił po sobie, jako największe swe dzieła, następujące pozycje: Ody łacińskie (Brzeg 1629), Phiala adoramentorum (Czara modlitw) z 1635 r., a przede wszystkim w 1636 r. Cithara sanctorum (Pieśni duchowe), kancjonał napisany w dialekcie morawskim, zawierający 402 pieśni. Doczekał się on ok. 150 wydań. Jerzy Trzanowski, jego postać i dzieła są znane i żywe w pamięci mieszkańców regionu po obu stronach Olzy. Ma swoje pomniki w Liptowskim Mikulaszu oraz w Cieszynie. Festiwal muzyczny Cithara Sanctorum Silesia, którego repertuar w przeróżny sposób nawiąże do tego autora, szeroko czerpiąc z tradycji muzyki ewangelickiej, będzie nie tylko świętem muzyki, ale też okazją do celebrowania nowych brzmień w niecodziennych kontekstach. W czasie jego trwania podczas pierwszej edycji odbędzie się 5 koncertów, będą miały miejsce również spotkania z tłumaczem zbioru Zbigniewem Machejem, ciekawe dyskusje, a także prezentacja oryginałów kilku edycji dzieła w Książnicy Cieszyńskiej. Koncerty i inne wydarzenia będą odbywały się w Cieszynie i Bielsku-Białej.
Fundacja Kulturalny Szlak jest również organizatorem festiwali Barok na Spiszu, Muzyka nad Zdrojami w Szczawnicy, Muzyczne Majówki w Ojcowie, Muzyczne podróże w Krzeszowicach.
Na wszystkie wydarzenia wstęp wolny.
Zadanie jest współfinansowane ze środków Miasta Cieszyna, Miasta Bielska-Białej oraz Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej
Strona wydarzenia: http://kulturalnyszlak.pl/cithara-sanctorum-silesia/
Partnerzy:
Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej
Parafia Ewangelicko-Augsburska w Cieszynie
Parafia Ewangelicko-Augsburska, Kościół Zbawiciela w Bielsku-Białej
Parafia Ewangelicko-Augsburska, Kościół Marcina Lutra w Bielsku-Białej
Parafia Rzymskokatolicka św. Marii Magdaleny w Cieszynie
Powiat Cieszyński
Miasto Cieszyn
Miasto Bielsko-Biała
Cieszyński Ośrodek Kultury Dom Narodowy
Centrum Misji i Ewangelizacji
Wydawnictwo Augustana
Wydawnictwo Astraia
Książnica Cieszyńska
Wyższobramski Chór Kameralny
Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej
Patronat honorowy:
Biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce ks. Jerzy Samiec
Marszałek Województwa Śląskiego Jakub Chełstowski
Starosta Cieszyński Mieczysław Szczurek
Burmistrz Miasta Cieszyna Gabriela Staszkiewicz
Patronat medialny:
Radio Katowice, TVP 3 Katowice, TVP Kultura, Kronika Beskidzka, Głos Ziemi Cieszyńskiej, ox.pl, Zwiastun Ewangelicki, TV S, Zwrot
Dyrektor:
Rafał Monita, osoba odpowiedzialna za pomysł i realizację zadań związanych z „Cithara Sanctorum Silesia”, magister sztuki, teoretyk muzyki, menadżer kultury, wydawca. Ukończył studia muzyczne w Akademii Muzycznej w Łodzi, następnie studia podyplomowe Zarządzanie Kulturą na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz Public Relations w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie. W 2006 roku założył Oficynę Artystyczną Astraia, której celem jest wydawanie wartościowej literatury, a także organizowanie przedsięwzięć kulturalnych i promocja muzyki. Współpracuje z wieloma instytucjami kultury także na niwie wspólnych działań promocji muzyki. Jest wraz z Katarzyną Wiwer pomysłodawcą i organizatorem Letniego Festiwalu Muzyka nad Zdrojami w Szczawnicy, którego celem jest ożywienie kulturalne kurortu, oboje prowadzą także autorski festiwal Barok na Spiszu, promujący zabytki Spisza i ich kontekst muzyczny w epoce barokowej. W latach 2014 i 2021 realizował stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od roku 2018 dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej w Zakopanem. W roku 2019 otrzymał Pamiątkowy Medal Podhala przyznawany przez Powiat Nowotarski jako zaszczytne wyróżnienie za zasługi dla rozwoju regionu Podhala, szczególnie w działalności gospodarczej, oświatowej, społecznej, kulturalnej i sportowej.
Program festiwalu:
12 września 2021, godz. 16.30
Książnica Cieszyńska w Cieszynie ul. Mennicza 46
Otwarcie wystawy i spotkanie „Kim był Jerzy Trzanowski”
(bp Tomáš Tyrlík, ks. Marcin Brzóska, Marek Pilch)
godz. 18.00
Kościół św. Trójcy w Cieszynie plac ks. Londzina 1
„Pieśni duchowe”
Katarzyna Wiwer – sopran, Magdalena Pilch – flet romantyczny, Marek Pilch – fortepian
W programie pieśni C.Ph.E. Bacha do tekstów Ch.F. Gellerta oraz muzyka instrumentalna okresu galant
18 września 2021, godz. 18.00
Kościół Jezusowy w Cieszynie Plac Kościelny 6
„Kancjonał i improwizacje”
Wyższobramski Chór Kameralny (Piotr Sikora – prowadzenie)
Maciej Bator – organy
W programie pieśni Trzanowskiego i improwizacje organowe na temat pieśni ze Śpiewnika Ewangelickiego
19 września 2021, godz. 18.00
Kościół Marcina Lutra w Bielsku-Białej ul. Staszica 2
Cithara Sanctorum Jerzego Trzanowskiego
Zespół Cithara Sanctorum (Poznań)
W programie opracowania wokalno-instrumentalne pieśni Trzanowskiego
25 września 2021, godz. 16.30
Dom Narodowy w Cieszynie Rynek 12
Spotkanie z tłumaczem zbioru Cithara sanctorum Zbigniewem Machejem*
godz. 18.00
Kościół Jezusowy w Cieszynie Plac Kościelny 6
„Hymnus Ad Ortum Solis”
Maja Miro-Wiśniewska – flety historyczne, elektronika
Andrzej Kijowski – realizacja dźwięku
W programie medytacyjna improwizacja instrumentalna oparta na tematach ze zbioru Pieśni Chwał Boskich z xvi w. i Cithary sanctorum Jerzego Trzanowskiego
26 września 2021, godz. 16.30
Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej ul. Wzgórze 16
Spotkanie z tłumaczem zbioru Cithara sanctorum Zbigniewem Machejem
godz. 18.00
Kościół Zbawiciela w Bielsku-Białej
(Bielski Syjon) Plac Lutra 12
„Żywot człowieczy według Reja, czyli człowiek między ziemią a rajem”
Katarzyna Wiwer – sopran, Henryk Kasperczak – lutnia
W programie muzyka renesansowa oparta na kanwie tekstów z Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja
Jerzy Trzanowski / Jiří Třanovský / Georgius Tranoscius
(1592–1637) urodzony w Cieszynie, gruntownie wykształcony w duchu luterańskiej ortodoksji i humanizmu ewangelicki duszpasterz, pisarz religijny, tłumacz, autor nabożnych pieśni i modlitw.
Po studiach w Wittenberdze pracował w Pradze jako nauczyciel, później na Morawach i na Śląsku jako kaznodzieja i duszpasterz. Z powodu prześladowań religijnych podczas wojny trzydziestoletniej schronił się jako uchodźca najpierw w Bielsku, a później na Orawie (wówczas Górne Węgry, obecnie Słowacja), gdzie był proboszczem gminy ewangelickiej w Liptowskim Mikulaszu. Zmarł przedwcześnie po długiej chorobie w tym samym 1637 roku, w którym Kartezjusz wydał „Rozprawę o metodzie“.
Jako poeta łaciński Tranoscius układał metryczne ody wzorowane na Psalmach i pieśniach Horacego. 150 takich pobożnych pieśni łacińskich, do których dołączył nuty kilkanastu melodii, zebrał w zbiorze „Odarum sacrarum sive Hymnorum…” wydanym w Brzegu w 1629 roku. Na język czeski znakomicie przełożył pieśni Lutra i kilkunastu poetów niemieckiej reformacji, m.in. Philippa Nicolai. Ułożył około 90 pobożnych pieśni czeskich. Swoją twórczość pieśniową w języku czeskim włączył anonimowo do kancjonału „Cithara sanctorum“ (1636), śpiewnika zawierającego 412 pobożnych pieśni, którego był redaktorem i edytorem. Jego oparte na zasadzie imitatio utwory świadczą o duchowości ortodoksyjnie luterańskiej a zarazem humanistycznej, mistycznej a jednocześnie apokaliptycznej. Stylistycznie eklektyczne pieśni Tranosciusa, przejawiające nieraz skłonność do manieryzmu, można uznać za przejaw środkowoeuropejskiej poezji metafizycznej.
Czeski kancjonał „Cithara sanctorum” (wydrukowany po raz pierwszy w Lewoczy na Spiszu pod koniec 1635 roku, zwany także później Tranosciusem) jest najważniejszym tego rodzaju dziełem w literaturach słowiańskich. Miał charakter dzieła otwartego – w następnych edycjach, które już nie zawierały materiału nutowego, późniejsi jego redaktorzy i edytorzy umieścili w nim ponad tysiąc pieśni. Choć była to książka długo w Cesarstwie Austriackim zakazana (szczególnie w 2 poł. xvii i 1 poł. xviii wieku) niedawno doliczono się aż 215 jej wydań. Wśród protestantów na Morawach, w Księstwie Cieszyńskim i na Słowacji popularnością dorównywała Biblii. Historycy literatury słowackiej uważają Tranosciusa za fundament poezji słowackiej. Czeski kancjonał „Cithara sanctorum“ używany był w niektórych gminach ewangelickich na Śląsku Cieszyńskim, m.in. w Wiśle, aż do lat dwudziestych poprzedniego wieku. Około 30 pieśni z kancjonału „Cithara sanctorum” w przekładzie polskim znalazło się później w polskich śpiewnikach ewangelickich, ale literacka twórczość Georgiusa Tranosciusa pozostaje w Polsce niemal zupełnie nieznana. (tekst Zbigniew Machej)
