O archiwach Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce
Odbyła się konferencja naukowa.
W dniach 25-26 kwietnia 2024 r. Archiwum Akt Nowych zorganizowało w Warszawie konferencję naukową o archiwach Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce od 1918 roku do dnia dzisiejszego. Obrady odbywały się w siedzibie Instytutu Historii PAN na Rynku Starego Miasta.
Celem było zapoznanie się, w kontekście ekumenicznym, z zasobami archiwów różnych wspólnot religijnych i możliwości dostępu do nich. Organizatorzy zwracali uwagę, że konferencja po raz pierwszy objęła tak szerokie spektrum wyznaniowe i spotkała się bardzo dużym zainteresowaniem.
Pierwszy dzień obrad poświęcony był głównie archiwom Kościoła rzymskokatolickiego i zgromadzeń zakonnych, a także archiwom Kurii Metropolitarnej w Warszawie Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Polsce.
Drugiego dnia, w pierwszej części obrad referaty dotyczyły archiwów Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, archiwum Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, a także archiwów Kościoła Greckokatolickiego w Polsce i Zakonu Bazylianów Świętego Jozafata. Każdy z referentów przedstawił krótko historię oraz zasady danego wyznania.
Kolejna część konferencji poświęcona była archiwom Kościołów protestanckich w Polsce. Zwierzchnik diecezji wrocławskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce – bp Waldemar Pytel, zwrócił uwagę, że wiele zasobów archiwalnych poszczególnych parafii Dolnego Śląska i Pomorza Zachodniego, uległo rozproszeniu lub zniszczeniu. W Świdnicy znajdują się jednak bardzo cenne starodruki sięgające połowy XVII wieku, Biblie z cennymi zapiskami ich właścicieli, księgi metrykalne, dokumentacje cmentarza od końca XVIII w. Zachowane zbiory sięgają liczby 8 tys. woluminów. W Świdnicy powstał też Dolnośląski Instytut Ewangelicki, który ulokowano w dawnym budynku plebanii. Dzięki powołaniu tej instytucji i stworzeniu odpowiednio wyposażonego miejsca przybywa zbiorów.
Dr Leszek Jańczuk mówił o dokumentach Kościoła Zielonoświątkowego w RP po 1945 r. Nie są to zbyt obszerne zasoby, głównie są to teczki personalne duchownych. Obecnie zachowaną dokumentację digitalizuje się.
W kolejnym referacie o zasobach archiwum i biblioteki Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego mówił Krzysztof Bandoła-Skierski. W okresie międzywojennym biblioteka, mająca w swych zbiorach dokumenty i starodruki sięgające XVII XVIII w. ulokowana była w budynku „starego kościoła”, zbiory przetrwały do Powstania Warszawskiego, ale w wyniku bombardowań i pożarów budynki wokół kościoła zostały znacznie zniszczone na przełomie 1944/1945 r. Część ocalałych zbiorów, częściowo nadpalonych, narażonych na działanie czynników atmosferycznych przekazano bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego w wieczysty depozyt. Od lat 80. XX w. Kościół Ewangelicko-Reformowany ponownie gromadzi w Warszawie dokumenty archiwalne, m.in, zbiory z nieistniejących już zborów, lub parafii nieposiadających możliwości ich przechowywania.
O zasobach archiwum Kościoła Chrześcijan Baptystów mówił dr hab. Jan Mirończuk, zasoby te są głównie gromadzone w Archiwum Generalnym Rady Kościoła i Archiwum Seminarium w Radości. Zasoby te są w różnym stanie.
Ks. Zbigniew Kamiński przedstawił historie Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Polsce. Pierwsze zgromadzone dokumenty jakie miała misja przedwojenna, potem Kościół metodystyczny spłonęły w 1944 roku w piwnicach kamienicy na Mokotowskiej w Warszawie, potem gromadzono dokumenty ponownie.
Ostatni referat tej części obrad przedstawił Tadeusz Świątek. „Wyznanie ewangelicko-augsburskie, czyli luterańskie od 1918 roku do współczesności wobec wyzwań XX-lecia”. W swoim wystąpieniu prelegent przypomniał postać bp Juliusza Burschego i jego zaangażowanie w działalność plebiscytową na Mazurach. Zaznaczył, że Kościół Ewangelicko-Augsburski w okresie międzywojennym rozwijał się bardzo dobrze. W swoim wystąpieniu skupił się na ośrodku warszawskim. Mówił o działalności Szpitala Ewangelickiego oraz innych placówkach opiekuńczych i edukacyjnych. Wspomniał, że ocalałe archiwa parafii warszawskiej znajdują się w Archiwum Akt Dawnych.
Ostatnia popołudniowa cześć konferencji poświęcona była zasobom archiwalnym religii niechrześcijańskich, które swoje wspólnoty mają na terenie RP.
Organizatorzy poinformowali, że wszystkie wykłady mają być ujęte w specjalnej publikacji.
tekst i zdjęcie: Aldona Karska
