Uroczystości w Sosnowcu
W niedzielę, 21 listopada 2010 r. w kościele ewangelickim w Sosnowcu odbyła się uroczystość dziękczynna z okazji 130. rocznicy kościoła ewangelickiego Św. Jana w Sosnowcu oraz 170. rocznicy ewangelicyzmu w Zagłębiu Dąbrowskim.
Dzieje ewangelicyzmu w Sosnowcu i okolicy są ściśle powiązane z historią miasta i regionu. W Sosnowicach (ówczesna nazwa Sosnowca) nad graniczną rzeką Brynicą w 1859 r. uruchomiono dworzec kolejowy na nowym odcinku Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej wraz z graniczną stacją kolejową (Rosja-Prusy). Do Sosnowca na skutek ówczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej dotarł i wielki przemysł oraz jego infrastruktura: kopalnie, huty, przędzalnie, instytucje finansowe i celne, banki, zabudowania fabrykantów i robotników oraz ludzie, a wśród nich ewangelicy.
Na te tereny docierali oni już wcześniej, bowiem przemysł zaczął się rozwijać w Zagłębiu Dąbrowskim kilkadziesiąt lat wcześniej. Okazyjnie do Będzina docierali duszpasterze z Tarnowskich Gór, położonych po drugiej stronie granicy rosyjsko-pruskiej.
Oficjalny początek nastąpił przed 170 laty, gdy w 1840 roku utworzono w Będzinie oficjalny filiał, podlegający parafii w Wieluniu. Przez następne lata wielokrotnie zmieniano przynależność owego filiału – od Wielunia przez Kielce aż po Piotrków Trybunalski. Zmieniła się też siedziba filiału – po kilku latach z Będzina przeniósł się do pobliskiej Dąbrowy Górniczej, gdzie po latach odprawiania nabożeństw w mieszkaniach prywatnych, szkołach czy salach w 1900 roku poświęcono nowy kościół filialny. Ostatnia zmiana organizacyjna miała miejsce w 1921 roku, gdy całe Zagłębie Dąbrowskie połączono w samodzielną parafię z siedzibą w Sosnowcu.
W samym Sosnowcu Kościół ewangelicki rozwijał się niezależnie od filiału będzińsko-dąbrowskiego swoją własną drogą. Jego powstanie, rozwój i istnienie było związane z osobą przemysłowca Henryka Dietla (1839-1911). Po zdobyciu wykształcenia i doświadczenia zawodowego przybył w 1878 roku wraz z żoną z Saksonii do Sosnowca i stał się po czasie jednym z najbogatszych ludzi ówczesnego Królestwa Polskiego. W Sosnowcu założył jedyną wówczas w Rosji przędzalnię wełny czesankowej, a jej korzystne ceny na skutek wojny celnej Rosji z Zachodem uczyniły go wkrótce czołową postacią miasta i regionu. Mimo ogromu bogactwa Dietel nie zapomniał jednak o wierze i współwyznawcach. Z własnych środków założył ewangelicką szkołę kantoratową, ufundował gimnazjum, ogród botaniczny, łożył na wiele przedsięwzięć charytatywnych i publicznych. Stał się też fundatorem kościoła ewangelickiego w Sosnowcu dla całej zagłębiowskiej społeczności ewangelickiej.
W samym Sosnowcu Kościół ewangelicki rozwijał się niezależnie od filiału będzińsko-dąbrowskiego swoją własną drogą. Jego powstanie, rozwój i istnienie było związane z osobą przemysłowca Henryka Dietla (1839-1911). Po zdobyciu wykształcenia i doświadczenia zawodowego przybył w 1878 roku wraz z żoną z Saksonii do Sosnowca i stał się po czasie jednym z najbogatszych ludzi ówczesnego Królestwa Polskiego. W Sosnowcu założył jedyną wówczas w Rosji przędzalnię wełny czesankowej, a jej korzystne ceny na skutek wojny celnej Rosji z Zachodem uczyniły go wkrótce czołową postacią miasta i regionu. Mimo ogromu bogactwa Dietel nie zapomniał jednak o wierze i współwyznawcach. Z własnych środków założył ewangelicką szkołę kantoratową, ufundował gimnazjum, ogród botaniczny, łożył na wiele przedsięwzięć charytatywnych i publicznych. Stał się też fundatorem kościoła ewangelickiego w Sosnowcu dla całej zagłębiowskiej społeczności ewangelickiej.
Budowa sosnowieckiego kościoła rozpoczęła się od przebudowy starej hali fabrycznej na salę modlitwy dla coraz liczniejszej społeczności ewangelików. Działo się to w 1880 roku. W 1888 roku salę przebudowano i powstał budynek spełniający w pełni rolę kościoła. Ostateczny wygląd i wystrój wnętrza kościół zawdzięcza przebudowie z 1910 r.
Oprócz wybudowania kościoła Henryk Dietel zatroszczył się też o duszpasterza dla sosnowieckich ewangelików. W 1878 roku sprowadził do Sosnowca ks. Eugeniusza Ernesta Uthke, który został mianowany kapelanem rodziny Dietlów, a zarazem pełnił wszystkie posługi duszpasterskie dla zagłębiowskich ewangelików i był nauczycielem sosnowieckiego gimnazjum.
Taki stan organizacji parafialnej ewangelików w Zagłębiu Dąbrowskim trwał do 1922 roku. Wówczas to obowiązki proboszcza nowo utworzonej parafii przejął ks. Jerzy Tytz (1888-1944), wybitny duchowny, radca Konsystorza, publicysta i działacz społeczny, który w latach międzywojennych pełnił również funkcję zwierzchnika polskich księży – nauczycieli religii na Górnym Śląsku.
Dynamiczny rozwój zagłębiowskiego ewangelicyzmu załamał się po II wojnie światowej. Dla samej parafii nadeszły trudne lata. Nacjonalizacja przemysłu spowodowała odebranie rodzinie Dietlów całego majątku. A ponieważ kościół, plebania i dom parafialny były formalnie własnością Dietlów, toteż spotkał ich los fabryk Dietla.
W Sosnowcu mieszkał po II wojnie światowej ks. E. Dietz, ale już jego następca ks. Gustaw Gersteinstein, po chwilowym pobycie w Sosnowcu, przeprowadził się do pobliskich Szopienic. W latach pracy duszpasterskiej ks. Emila Kowali i ks. Karola Baumana, administrujących parafią z Szopienic, było trzeba się również zmagać z problemami wynikającymi z sąsiedztwa dawnych zakładów Dietla, a wtedy już Sosnowieckiej Przędzalni Czesankowej „Politex”. Chociaż parafia mogła korzystać przez cały czas z kościoła, jednak w pewnym okresie próbowano obciążyć parafię opłatami tytułu czynszu za jego użytkowanie.
Dopiero rzeczywistość po 1989 roku umożliwiła prawne uporządkowanie zadawnionych problemów. Od 1996 roku parafia w Sosnowcu ma wreszcie kościół jako swoją własność, a od 1998 r. cmentarz i budynek przycmentarny też są już formalną własnością parafialną.
Święto sosnowieckiej parafii rozpoczęło się porankiem muzycznym w miejscowym kościele, podczas którego wystąpili: Zdzisław Smucerowicz, grający na organach oraz Stanisław Przygoda na waltorni. Oprócz utworów muzycznych Georga Philippa Telemanna, Jeana Babtiste Lullyego, Johanna Sebastiana Bacha i Wolfganga Amadeusa Mozarta Z. Smucerowicz zaprezentował improwizacje organowe do pieśni, śpiewanych później podczas nabożeństwa.
Po poranku muzycznym rozpoczęło się nabożeństwo dziękczynne. Kazanie wygłosił bp Tadeusz Szurman, zwierzchnik Diecezji Katowickiej. W liturgii udział brali miejscowi księża - ks. proboszcz Adam Malina i ks. Rafał Dawid. Śpiewał chór Jubilat Deo z Mysłowic pod dyrekcją Joanny Bliwert-Hoderny. Na organach grał Michał Malina.
Oprócz parafian z Sosnowca i Zagłębia Dąbrowskiego oraz sąsiednich parafii w uroczystościach uczestniczyli zaproszeni goście, w tym m.in. wiceprezydent miasta Sosnowiec Zbigniew Jaskiernia, dyrektor Muzeum Sosnowca Zbigniew Studencki, Paweł Dusza - miejski konserwator zabytków, Ludwik Kasprzyk - prezes Fundacji im. J. Kiepury w Sosnowcu oraz ks. prałat Jan Szkoc z rzymskokatolickiej parafii Św. Tomasza w Sosnowcu. Wiceprezydent miasta przekazał list gratulacyjny prezydenta Sosnowca Kazimierza Górskiego, którego autor gratulował parafii jubileuszów oraz podkreślił znaczenie ewangelików w historii i teraźniejszości Sosnowca oraz w jego wielokulturowości. Dzięki pomocy miasta od lat prowadzone są prace renowacyjne zabytkowych obiektów parafialnych - kościoła ewangelickiego św. Jana oraz mauzoleum rodziny Dietlów, pełniącego dziś rolę cmentarnej kaplicy.
W bocznej kaplicy, mieszczącej się w budynku kościoła, odsłonięto okolicznościową wystawę, ukazującą 170 lat ewangelicyzmu w Zagłębiu Dąbrowskim. Na jubileuszową uroczystość została również wydana specjalna edycja książki "Z Biblią na co dzień 2011". Na jej stronie tytułowej znajduje się pocztówka z 1918 roku, przedstawiająca ulica Dietla (dziś Żeromskiego) z kościołem ewangelickim oraz informacją o tegorocznym jubileuszu.
am
zdjęcia: Leszek Wolski